Friday, November 13, 2015

Welkom bij de oude Arnhemse tram


Inclusief het volledige gedetailleerde oorlogsverhaal van de Arnhemse tram door Henk Wiggerts.

In 2011 was  het 100 jaar geleden dat de eerste electrische tram in Arnhem reed. Op 25 mei 1911 opende de Gemeente Electrische Tram Arnhem ( GETA ) de tramlijn van de Oranjestraat in Arnhem naar Velp. Er kon niet direct doorgereden worden naar Oosterbeek, omdat op dit traject gebruik werd gemaakt van de sporen van de Oosterstoomtram. De electrificatie van dit lijn gedeelte was niet op tijd gereed.

Bekijk hier beelden van de Arnhemse tram in een kort YouTube document.

Nadat de Oosterstoomtram de gehele lijn had geƫlektrificeerd, werd de naam gewijzigd in de beter bekende naam Nederlandse Buurtspoorweg Maatschappij (NBM).
Dit bedrijf maakte gebruik van smalspoor van 1067 mm, zodat de GETA om het gemeenschappelijk gebruik van het traject naar Oosterbeek mogelijk te maken, ook moest overgaan op smalspoor. De paarden tram in Arnhem maakte nl. gebruik van normaalspoor van 1435 mm.
Duidelijk zal zijn, dat dit een enorme brekerij met zich meebracht, vooral toen alle lijnen in het Centrum ook moesten worden omgespoord.
Door de oorlogsomstandigheden heeft de GETA slechts 33 jaar bestaan; op 17 september 1944 kwam er een abrupt einde.
Aldus Henk Wiggerts in de zomer van 2011.


foto: collectie Eduard Bouwman


Op deze website/weblog vindt u de geschiedenis (1900-1945) van de Arnhemse tram in foto's en briefkaarten met hier en daar een toelichting.
Een volledig verhaal van de geschiedenis vindt u op Wikipedia (Arnhemse tram).

Interessant is het persoonlijke verhaal van Henk Wiggerts die de Arnhemse tram tot in detail heeft beleefd en beschreven van 1937-1944. Tussen de fotoberichten hieronder vindt u zijn verhaal opgesplitst in vier delen.
Henk werkt nog steeds samen met zijn vrouw Jenny bij met museumtrambedrijf van het Openluchtmuseum, ondanks dat hij de 85 jaren reeds gepasseerd is.

Ter nagedachtenis aan de tramfotograaf Eduard Bouwman, die overleed op 17 augustus 2006 te Nijmegen, is deze site vooral ook een monument waarin u een klein beeld-overzicht krijgt van de enorme foto-prestatie die Eduard in zijn leven heeft geleverd. Hij heeft van vrijwel alle grote trambedrijven in Nederland een collectie foto's gemaakt en verzameld. Op deze site een klein gedeelte van zijn collectie betreffende de Arnhemse tram.
De collectie betreffende de Arnhemse tram is na het overlijden van Eduard Bouwman op zijn verzoek bij het Openluchtmuseum ondergebracht in de mediabibliotheek.
Momenteel help ik het museum om deze verzameling te digitaliseren. Een niet ingewikkelde maar vooral arbeidsintensieve klus. Alle foto's worden stuk voor stuk gescand inclusief de karakteristieke onderschriften van Eduard Bouwman.
Het foto-materiaal op deze weblog heb ik (helaas in klein formaat) mogen scannen en gebruiken in de tijd dat Eduard nog in leven was. Het materiaal dat nu bij het Openluchtmuseum aanwezig is mag helaas om auteursrechtelijke redenen niet vrij worden gebruikt en gepubliceerd. Neemt u voor fotomateriaal van Eduard Bouwman desgewenst contact op met de informatiebalie van de bibliotheek van het Openluchtmuseum.

foto uit collectie Eduard Bouwman

Let vooral ook op de typische Eduard-Bouwman onderschriften waarin hij de foto's niet alleen dateert maar ook meestal de types en de nummers van de trams vermeldt.

Het Arnhemse trambedrijf GETA begon de exploitatie in Arnhem in 1911. De eerste tramlijn Arnhem-Velp was in 1912 gereed. In de loop der jaren groeide het tramnet uit tot vijf lijnen. In 1929 kreeg de GETA zes nieuwe motorwagens, de beroemde serie GETA 70-75 die reed op de lijn 1 Oosterbeek-Arnhem-Velp v.v. Deze wagens hadden vier assen in plaats van de gebruikelijke twee. Ze waren hypermodern en de trots van Arnhem. Alleen Rotterdam had ook zulke moderne tramrijtuigen.

Tweede Wereldoorlog
De oorlogsjaren waren moeilijk voor de GETA. Er werd in het tramnet gesneden, maar men probeerde zo goed en zo kwaad als het kon de exploitatie voort te zetten. Op 17 september 1944 brak het oorlogsgeweld los tijdens de Slag om Arnhem. Vrijwel alle tramrijtuigen werden verwoest. Ook de remise aan de Westervoortsedijk stortte in na een gerichte granaataanval. Het betekende het einde van de Arnhemse tram. Na de oorlog ging de stad over op vervoer met trolleybussen.

Kijk voor de GETA oorlogslijn naar vliegbasis Deelen op http://www.spoorinfo.nl/wolfdel.htm met veel info van Frans Balk, oud GETA trambestuurder die tot aan zijn overlijden (2007) aktief is gebleven in het Openluchtmuseum.
Opmerkingen en aanvullingen graag naar wietze.landman@gmail.com

Voor de Arnhemse museumtram in het Openluchtmuseum zie: http://www.museumtramarnhem.blogspot.com/
Daar rijdt een kopie van de serie GETA70-75 welke het logische nummer GETA76 kreeg.